Kaynakça

ERKEKLİK ÇALIŞMALARI KAYNAKÇASI

Şenol Topcu*

 
** Bu kaynakça Toplum ve Bilim Dergisi'nin 145. sayısında yayınlanmıştır.
     Kaynakçanın pdf hali için tıklayınız. 
 
“Eleştirel Erkeklik Çalışmaları” olarak adlandırdığımız alan Amerika ve Avrupa’da 1970’lerden sonra, İkinci Dalga Feminist Hareket içindeki çalışmalara paralel olarak ortaya çıkmış yeni bir disiplindir. Erol Maral’ın Toplum ve Bilim Dergisi’nin 101. sayısında yayınlanan“İktidar, Erkeklik ve Teknoloji” adlı makalesinde söylediği gibi, erkekler ile ilgili çalışmaların tarihi, çok eski olsa da sosyal bilimlerde (psikoloji, psikanaliz dalı hariç) “erkeklik” ya da erkek kimliği üzerindeki çalışmalar daha geç bir tarihte, toplumsal cinsiyet tartışmaları ve çalışmalarıyla başlamıştır. 1970’lerde İkinci Dalga Feminizmin yol açtığı toplumsal cinsiyet tartışmaları ve araştırmaları, önce kadınlar üzerine yoğunlaşmıştır. 1980’den sonra ise “erkeklik” üzerine yapılan çalışmalar kendini görünür kılmıştır. 1985’ten sonra bu alana duyulan ilgi artmış, “Erkeklik Çalışmaları” (Masculinity Studies) alanı çeşitlenmiş ve kendi içinde farklı bakış açılarına sahip olmuştur.Özellikle Raewyn Connell, Michael Kimmel, Jeff Hearn, Victor Seidler ve David Morgan gibi öncü yazarların çalışmaları“Eleştirel Erkeklik Çalışmaları”nın akademik bir çalışma alanı olarak yerleşmesini sağlamıştır.
 
Türkiye’de ise “Eleştirel Erkeklik Çalışmaları”nın tarihi oldukça yenidir.Türkiye’de bu kapsamda yapılan ilk çalışma olarak, 1998 yılında Oğuz ONARAN, Seçil BÜKER ve Ali Atıf BİR tarafından birlikte hazırlanan Eskişehir’de Erkek Rol ve Tutumlarına İlişkin Alan Araştırması adlı çalışmayı görebiliriz.Toplum ve Bilim Dergisi’nin 2004 yılında 101. sayısı olarak yayınlanan “Erkeklik” özel sayısı Türkiye’de“Eleştirel Erkeklik Çalışmaları”nın dönüm noktası olmuştur. Bu özel sayıdan sonra, Türkiye’de“Eleştirel Erkeklik Çalışmaları” ivme kazanmıştır. Türkiye’de“Eleştirel Erkeklik Çalışmaları”nın kaydettiği yolu anlamak acısından Tayfun Atay’ın adı geçen özel sayıda yayınlanan “Erkeklik En Çok Erkeği Ezer” adlı makalesinde dile getirdiği eleştiriye bakmak anlamlı olacaktır:
Türkiye özelinde bakıldığında ise erkeklik konusu üzerine akademik ve entelektüel odaklaşmanın çok daha güdük bir düzeyde olduğunu kaydetmek gerekir. Batı’da feminist hareketin kışkırttığı türden bir “suçluluk duygusu”yla erkeklerin kendisine bakması üzerine, yani hem feminizmin bir ürünü hem de ona tepki mahiyetinde ortaya çıkmış bir “erkek incelemeleri” alanı Türkiye’de yok.…Kadın sorunu ve feminizm üzerine pek çok dosyaya, yazılmış sayısız kitaba karşın “erkek/lik” sorunu ve “maskülen” kimlik üzerine ne yazık ki topu topu bir dergi dosyası ve kitap olarak iki elin parmak sayısına ancak ulaşan bir “yerli” literatürmevcut bulunmakta.
Atay’ın bu eleştirisinden sonra aradan geçen on dörtyıllık zaman diliminde yapılan çalışmalar bugün “Eleştirel Erkeklik Çalışmaları”nın hem akademik bir alan hem de entelektüel bir ilgi düzeyine sahip olduğunu kanıtlamaktadır. Bu kaynakça da bu ilginin bir ispatı olarak görülebilir.
Belli bir konuda kaynakça hazırlamak kendi içinde birtakım zorlukları beraberinde getirmektedir. Dahil edilenler kadar bilerek ya da bilmeyerek dahil edilmeyenler üzerinde birçok tartışma yürütülebilir. Bu kaynakça Türkiye’de yapılan ve Türkiye ile ilgili olarak yapılan “Eleştirel Erkeklik Çalışmaları”nın tamamını kapsadığı ya da kaynakçaya alınan çalışmaların tamamının “Eleştirel Erkeklik Çalışmaları” kapsamında olduğu iddiasını taşımıyor. Bu kaynakçada direkt “Eleştirel Erkeklik Çalışmaları”na dahil edilecek çalışmaların yanı sıra dolaylı olarak da “Eleştirel Erkeklik Çalışmaları”na dahil edilebilecek “militirazm”, “vicdani red”, “milliyetçilik”, “cinsiyetçilik” vb. gibi konuların da dahil edilmesine özen gösterilmeye çalışılmıştır. Türkiye’de kurumsallaşmış bir veritabanı sistemi olmadığından her kaynakça bir anlamda el yordamıyla yapılan bir çalışmaya işaret etmektedir.
 
Bu kaynakça üyesi olduğum Eleştirel Erkeklik İnisiyatifi’nin 16-18 Ağustos 2013 tarihinde İzmir’de düzenlediği “Türkiye’de Erkeklik Çalışmaları Atölyesi” için hazırlamış olduğum dar kapsamlı kaynakçanın genişletilmiş ve güncellenmiş halidir. Kaynakça, Milli Kütüphane’nin “Süreli Yayınlar Bibliyografyası”, ULAKBİM’de yer alan “Sosyal Bilimler Veri Tabanı”, YÖK’ün “Tez Merkezi”,JSTOR gibi kimi yabancı veri tabanları anahtar kelimeler ile taranarak hazırlanmıştır. Ayrıca yabancı yayınlar konusunda “Erkek Muhabbeti” grubunun çalışmaları kapsamında Bilhan Gözcü tarafından hazırlanan 2013 Ocak sonrası çalışmaları kapsamayan Erkeklik Çalışmaları Kaynakçası’ndan da yararlanılmıştır.
 

*Bağımsız Araştırmacı, Eleştirel Erkeklik İncelemeleri İnisiyatifi Üyesi, senoltopcu@gmail.com
 
 
 
 
 

 

© 2021 Masculinities Journal. Tüm Hakları Saklıdır.
Created by:Uyarmedya